Yüz yıllık Havâdisler

Taksim Atatürk Kitaplığı, meraklılarını bu yıl ikinci kez 100 yıl öncesinin gazetelerinden haberdar ediyor.“Havadis: 1913 Yüz Yıl Önce” adlı sergiyi Atatürk Kitaplığı personelinden Ayşenur Ünal ve Bahriye Avcı hazırladı. Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasına bir yıl kala Osmanlı’da neler konuşuluyordu? Gündelik hayatta neler olup bitiyordu, siyasetin havası nasıldı? Taksim Cumhuriyet Sanat Galerisi’nde açılan sergide görüyoruz ki, 1913 yılının en çok gündeme gelen haberi, Edirne’nin düşmesi. Bunun yanında Batı ile saat ve ölçü birliği, Taksim Kışlası’nın el değiştirmesi, Yunanistan ile Ege adaları meselesi, alfabenin güncel ihtiyaçlara göre ıslah edilmesi dikkat çekici konular arasında. Ayşenur Ünal ve Bahriye Avcı’nın birleştikleri nokta o günlerle bugün arasında birçok benzer konunun işlendiği, aradaki fark ise sadece dil ve üslup farkı... Altı aylık titiz bir çalışmanın ürünü sergide Alemdar, Tasvir-i Efkar, İkdam, Tanin, Sabah, Peyam, Rubab, Türk Duygusu, Türk Yurdu, Sebilürreşad, Resimli Kitap, Kadın Dünyası, Servet-i Fünun, Karagöz, Şehbal, Yeni Gazete, Tazminat, Balkanlar, Gençlik Alemi, Tan, Hilal-i Ahmer Salnamesi, Şelale, Lem’a, Takvim-i Vekayi gibi gazetelerden örnekler yer alıyor. Bahriye Avcı ve Ayşenur Ünal, birçok dikkat çekici haber arasından seçim yapmak zorunda kaldıklarını anlatıyor. Ünal’ın araştırması sırasında en aklında kalan haberlerden biri, 12 yaşında vatanını savunmak için cepheye giden Nuri adlı öksüz ve yetim bir çocuğun hikâyesi. Ünal, “Şimdi olsa farklı algılanır. O yaşta çocuklarımıza yumurta bile taşıtmıyoruz ama bu durum o yıllarda garipsenmiyor.” diyerek algı farklarına dikkat çekiyor. “Mecnunların İstanbul’a gelişi yasaklandı” başlıklı haber de çok dikkatini çekmiş Ünal’ın. Haberden öğrendiğimize göre; Anadolu’daki bîmarhanelerde yer kalmayınca İstanbul’a gönderilen akıl hastalarına İstanbul bîmarhanelerinde de yer bulunamaması üzerine artık mecnunların şehre kabul edilmeyeceğine dair bir kanunname çıkarılıyor. Bahriye Avcı ise 1913’ün önemli gündem maddelerinin Edirne’nin düşüşü, gazetelerin kapatılması ve sansür olduğunu söylüyor. Hatta yayın organlarının sahiplerine göre özgürlük sıralamasına yer verilen haberler dahi yapılmış, “Türkler azınlıklara göre, Rumlar Ermenilere göre…” şeklinde. O döneme dair bir dürüstlük hikâyesi ise Avcı’nın unutamadığı haberler arasına girmiş. Kaybolan bir top Amerikan bezinin uzun süre sahibi aranmış, bulunamayınca Hilal-i Ahmer’e (Kızılay) gönderilip gazetelere haber verilerek sahibi aranmış. Avcı, dönemin maddi imkansızlıkları ve fakirlik düşünülünce bu dürüstlüğün daha anlamlı bir hal aldığını söylüyor. İstiklal Caddesi’ne girerken hemen sağda Taksim Cumhuriyet Sanat Galerisi’ne uğrayarak gezebileceğiniz sergi, 31 Mart’a kadar açık kalacak.